متن سخنرانی توجه، قسمت 2

عناوین اصلی سخنرانی:

• » توجه نقطه مقابل غفلت است
• » تنها راه‌حل غفلت موقت هیجانی پناه‌بردن به خداست
• » بسیاری از گناهان با توبه پاک نمی‌شود با بخشیدن مردم پاک می‌شود
• » زندگی آدم‌های اهل توجه سراسر موازنه است
• » یک نگاه آقا علی‌ابن‌موسی‌الرضا‌‌(ع) می‌تواند مبدأ میل شما را عوض کند

» توجه نقطه مقابل غفلت است

شب نوزدهم عرض شد برای اینکه ما به رشد معنوی برسیم سه‌تا قسمت داریم که ملازم و همراه هستند. یکی بحث ذکر بود و بعدش فکر و بعد توجه. بعد عرض کردیم که ذکر و فکر چه اثراتی و چه باطنی دارد؛ اما به‌شرط اینکه مقدمه توجه باشد. توجه یعنی چه؟ توجه نقطه مقابل غفلت است. در بین انسان‌ها غفلت دو مدل است: یک مدل انسان‌هایی هستند که قرآن‌کریم به آن‌ها غافلین می‌گوید. 

» منظور از غفلت عمیق چیست؟

غافلین یعنی کسانی که در یک دوره طولانی و مستمری به‌صورت عمیق غافل‌اند و خیلی از آن‌ها اصلاً دوست ندارند متنبه و متوجه بشوند، با همین غفلت خوشند لذا قرآن وقتی راجع‌به آن‌ها صحبت می‌کند می‌فرماید «فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا» دوست دارند که همین‌جوری در غفلت به‌سر ببرند و دنیا را بگردانند و با این بازی‌هایی که خودشان دارند دنیا را بگذرانند.

خب طبیعتاً تو که شب قدر آمده‌ای قطعاً جزء آن غافلین عمیق نیستی چون آن‌ها اصلاً دوست ندارند متوجه بشوند؛ یعنی ببینند قضیه‌ای هست که آن‌ها را متوجه می‌کند، مثلاً شما فرض کنید که از جلوی قبرستانی می‌خواهند رد بشوند غُر می‌زنند که چرا قبر‌ها را اینجا گذاشته‌اید، داریم زندگیمان را می‌کنیم، زندگی ما را تلخ نکنید و هر وقت صحبت از حقیقت می‌آید اسم حقیقت را تلخی می‌گذراند و رویشان را بر می‌گردانند.

آقا از این صحبت نکن بگذار مردم شاد باشند! خب آقا من کی از حقیقت صحبت بکنم وقتی تو ترجمه حقیقت را تلخی و مخالفت با شادی کرده‌ای.

منظور قرآن از غفلت عمیق، کسانی هستند که نمی‌خواهند باور کنند که دنیا فانی است و ما در حال گذریم و می‌خواهند دائم یکی بهشان بگوید که بچسب همه چیز اینجاست. خب دانش‌آموزان، دانشجویان و طلابِ اساتیدی که می‌گویند بچسب همه چیز اینجاست، مگر ما نمی‌گوییم ما اهل تجربه و محسوساتیم آمار بگیرید ببینید از زندگیشان راضی‌اند یا نه. نمی‌شود!

من شب بیست‌و‌یکم، شب شهادت امیرالمؤمنین‌(ع) نیایم بگویم در نهج‌البلاغه نوشته است که هر چیزی که از دنیا می‌بینی از دور خیلی زیباست بهش می‌رسی برایت عادی می‌شود. حقیقت این است. غفلت عمیق چیست؟ کسانی که رویشان را برگرداندند دوست ندارند این‌ها را بشنوند خب نمی‌توانیم که با آن‌ها دعوا کنیم، نشنو!

من که نمی‌توانم برای جذابیت صحبتم بیایم بگویم نه تو حق داری، حقت است و … نه تو حق نداری حقت هم این نیست، ممکن است اشتباه بگویم؛ ولی نظرم این است، تو حقت این نیست که تمام زندگیت را صرف دنیایی کنی که  قرار است بگذاری بروی، اصلاً وظیفه تو این نیست. این یک غفلت.

» منظور از غفلت غیرعمیق چیست؟

غفلت غیرعمیق چیست؟ این دیگر مبتلابه من و شماست. به آن غفلت هیجانی می‌گویند؛ یعنی من ذکرهایم را گفته‌ام، فکرهایم را کرده‌ام، مبانی‌ام درست است، الآن در اثر ترشح هورمون، عصبانی می‌شوم. تا بحران می‌شود یک‌دفعه تمام ذکرهایی که گفتم، تمام فکرهایی که کردم و تمام مبانی‌ای که می‌اندیشیدم همه یک‌دفعه فراموش می‌شود من یک کار خیلی بدی می‌کنم. غضب در وجودم شروع به جولان‌دادن می‌کند یا بقیه شهوات.

خب؛ توجه عرفانی این را می‌گوید _آن صحبتی که شب نوزدهم کردم_ که اگر خدا عنایت کند انسان‌ها در بحران‌ها و هیجان‌ها میزان غفلت‌ هایشان صفر نمی‌شود ولی کمتر می‌شود. ۱۴۰۰ بیست بار گرفتش، ۱۴۰۱ پانزده بار شده، خدا را شکر! غفلت هیجانی؛ الآن از نظر هیجانی باعث شده که من این عکس‌العمل را نشان دادم. شب نوزدهم گفتم خداوند تبارک‌وتعالی از مسیر غیبی و برکات معنوی این هیجانات را برای ما کنترل می‌کند.

برگردیم از آیه شریفه قرآن نه راجع‌به من یا تو راجع‌به پیغمبر مملکت مثال و شاهد بیاوریم که یوسف فرمود «إِنَّ النَّفْسَ» به درستی که، «النَّفْسَ» باز تأکید است، جمله اسمیه است سه‌تا تأکید، «لَ» چهارتا تأکید، «أَمَّارَةٌ» خودش اسم تأکید، «بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي ۚ» در هیجانات، نفس، افسار عقل من را دست می‌گیرد هر کاری دوست دارد می‌کند. در چه مسیری؟ در مسیر بدی. با چه شدت؟ با شدت پنج‌تا تأکیدی که یک پیغمبر دارد می‌گوید. «إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي ۚ» مگر خدا کمک کند. 

بنابراین این همه کلاس می‌روی، منبر گوش می‌دهی، کتاب می‌نویسی، با لحن خیلی ادیبانه، متین و محترم وقتی صحبت می‌کنی همه می‌گویند عجب آدم متین و موقری است چه کنترلی  بر خودش دارد به محض اینکه هورمون ترشح می‌شود یک‌دفعه همه این‌ها فراموش می‌شود «إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي ۚ» مگر خدا به ما رحم کند.

غفلت موقت هیجانی خیلی راه‌حل ندارد غیر از استعاذه؛ یعنی پناه‌بردن به خدا. خدایا ما را از غفلت های آنی، هیجانی و هورمونی که بعضی‌هایش باعث می‌شود حسرت‌های عمیق و طولانی در پی داشته باشیم خودت بر حذر بدار. پس این معنای غفلت در معنای دوم بود.

» به عواقب تصمیت فکر کن

توجه چه کار می‌کند؟ توجه این را برطرف می‌کند. حالا من چندتا نکته را خدمتتان عرض می‌کنم. در بحث توجه آدم‌ها باید روی دوسه‌تا نکته خیلی فکر کنند یکی بحث عواقب است. یک سؤال که این شب‌ها زیاد می‌پرسند، همه جا دیده‌ام می‌پرسند، هر جا برنامه‌ای برای شب قدر است یکی از سؤالات مستمعین این است که خدایا امشب به ما گفته‌ای که اگر دوست داری آسمانیان به تو رحم کنند، اگر دوست داری صدای بخششت از آسمان به تو برسد باید تو به زمینیان رحم کنی و امشب همه را حلال کن. سؤال چیست؟

سؤال این است که آقا در دل من کینه‌ای هست نمی‌توانم این را حلال کنم، الآن هم بگویم الکی گفتم، اصلاً من شب قدر آمده‌ام یکی را نفرین کنم. داریم بین مؤمنین و مؤمنات می‌گوییم وگرنه در شب قدر دشمنان اسلام، خدا، اهل‌بیت و انسانیت را صد‌در‌صد نفرین کن، خدا ان‌شاءالله نسلشان را بردارد، جزء دعاهایت همین باشد.

تبری یعنی همین دیگر؛ اما نه دوستش است، رفیقش است، اقوامش است، کسی است جایی ظلمی شده است می‌گوید من این را نمی‌توانم حلال کنم. از نوع ترحم بر پلنگ تیزدندان هم نیست که ستم‌کاری بر گوسفندان بشود، نه طرف مثلاً عذرخواهی هم کرده، نمی‌تواند حلال کند.

» بسیاری از گناهان با توبه پاک نمی‌شود؛ با بخشیدن دیگران پاک می‌شود

» یک نگاه آقا علی‌ابن‌موسی‌الرضا‌‌(ع) می‌تواند مبدأ میل شما را عوض کند