متن سخنرانی - سلوک کاربردی - قسمت بیست‌و‌سوم - جشن نیمه شعبان

»انتظار و مهدی موعود یکی از خصوصیات خاص اسلام است
در برهه‌ای که شاید مال دهه سی و چهل شمسی بود این بحث انتظار خیلی مورد هجوم واقع شد. چرا؟ چون در آن برهه می‌گفتند انتظار مثل اتاق انتظار دکتر است باید جایی منتظر بنشینی تا در باز شود داخلت کنند و کار خاصی نباید بکنی معنی انتظار در خودش تابلو است، انتظار یعنی بایستی کاری هم نکنی. در دهه سی و چهل معمولاً این بود. حالا کار به این نداریم که یک قسمت انحرافی هم داشت که می‌گفت نه‌تنها کاری نکن بلکه کار بدی هم بکن که در دنیا بیشتر ظلم و جور اتفاق بیفتد تا امام زمان(عج) تشریف بیاورند که البته این مدل انحرافی‌اش خیلی کم بود؛ ولی بالأخره درصدی بودند؛ ولی عموم مردم معنای انتظار را فقط همین می‌دانستند، بنشینی و کاری نکنی. روشنفکران دینی، روحانیتِ روشنفکر و متعهد، آن قسمت انقلابی متدینین گفتند این انتظاری که شما می‌گویید این نیست، گفته است انتظار افضل اعمال امت است؛ انتظار یعنی اینکه تو در پیرامون و حاشیه انتظار باید کاری بکنی آن کاری که می‌کنی همزمان منتظر هم باشی که بعد مثلاً مرحوم شریعتی آمد یک اسم دیگر روی انتظار گذاشت در همان دهه چهل گفت انتظار یعنی اعتراض به وضع موجود؛ انتظار واقعی یعنی اعتراض به وضع موجود و این ادبیات انقلابی در مقوله انتظار و امام زمان(عج) خیلی مورد اقبال جامعه جوان انقلابی و متدینین خسته از ظلم ستمشاهی واقع شد و همه قبول کردند انتظار یعنی اعتراض به وضع موجود و این واژه اختراع خود مرحوم شریعتی بود هر کسی هم بعد از او آمد از ایشان وام گرفت. این برای انقلاب کردن خیلی خوب بود؛ یعنی تا قبل از بیست و دو بهمن پنجاه و هفت این معنا جواب داد دیگر نیمه شعبان مردم ضمن اینکه چراغانی می‌کردند در خیابان می‌ریختند و مرگ بر فلان و مرگ بر فلان می‌گفتند؛ اما نکته‌ای که این وسط هست این است که واقعاً فرق این مدل انتظار؛ (یعنی اعتراض) با سایر اعتراض‌ها و سایر انقلاب‌ها چیست؟ دقیقاً ما با انقلاب بلشویک‌ها در روسیه یا با انقلاب انقلابیون فرانسه یا با انقلاب الجزایر، انقلاب‌های مشهور آن زمان چه فرقی داریم؟ بالأخره ما مسلمانیم، شیعه‌ایم، انتظار و مهدی موعود یکی از خصوصیات خاص اسلام است اگر به آن بگوییم اعتراض، فرق ما با بلشویک‌ها و انقلابیون الجزایر و بقیه دقیقاً چیست؟

»تشیع به‌معنای پیروی و عشق
نکته‌ای که در این قضیه گم شده بود این بود که وقتی می‌گویی اعتراض توده‌ مردم می‌شود رهبر. توده مردم اعتراض کنند می‌شود انتظار. در صورتی که برای انتظار یک شخصیتی مد نظر ما بود که به آن ولی و امام می‌گفتیم و در این مقوله اعتراض خیلی نمی‌گنجید. برای چه؟ برای اینکه امام غائب است. اگر قرار بود اعتراضی باشد باید یکی بیانیه بدهد یکی بیانیه را تکثیر کند یکی هم باید توده‌ها را در راستای بیانیه در خیابان راه بیاندازد؛ اما این اتفاق فقط یک انقلاب است لذا اینکه ما انتظار را به اعتراض به وضع موجود ترجمه و تفسیر کنیم خوب است لازم هم هست؛ اما کافی نیست حداقل در مقوله شیعه و اتفاقاً کسانی که این مدلی بلشویکی به ظلم حمله می‌کنند، یک جایی بالأخره کم می‌آورند یا می‌بازند یا شریک می‌شوند. همانطوری که در انقلاب روسیه دیدیم که برای مبارزه با سلطنت تزار، کمونیست‌‌ها و بلشویک‌ها آمدند؛ اما خودشان تبدیل به یک دیکتاتور خیلی بدتر شدند؛ یعنی صدرحمت به آن قبلی و اینجاست که ما احساس می‌کنیم اینجا گمشده‌ای داریم گمشده‌ای که در جهان امروز ما به آن رهبر، ولی و امام می‌گوییم.خبری از امام این وسط نیست مردم و امت جای امام را گرفته است.

آمدند چکار کردند؟ گفتند که یک ضعفش این است ضعف دومش هم این است که اگر امام هم  بگذاریم مثل مرحوم حضرت امام، رهبر این اعتراض بشود، مرجع است ولی فقیه هم هست با این مدلی که ما انتظار را تعریف کردیم امام فقط یک رهبر خشک است اگر خوب نبود یک مجلس خبرگان می‌آید او را برمی‌دارد یکی دیگر را می‌گذارد مثل انقلاب روسیه، فرانسه و الجزایر این سه تا انقلاب مشهور قرن اخیر، یکی دیگر را می‌گذارند؛ یعنی هیچ رابطه‌ای از منظر عاطفی بین امام و امت در این مدل انتظار وجود ندارد در حالی که آیه شریفه قرآن اصلاً دلیل اصلی پیروزی پیامبر(ص) را نه می‌گوید قرآن خیلی قوی بود نه می‌گوید مدیریتت خیلی بالا بود نه می‌گوید دلاورانی مثل حمزه و علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و فلان و فلان در رأس لشکرت بودند نه می‌گوید که قریش خیلی در تضعیف موقعیت بود نه میگوید بردگان. چه می‌گوید؟ می‌گوید «وَلَو كُنتَ فَظًّا غَليظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِكَ» اگر مردم تو را دوست نداشتند هیچ کس دورت جمع نمی‌شد؛ یعنی خود قرآن که ما می‌گوییم معجزه پیغمبر(ص) است می‌گوید معجزه پیغمبر(ص) من نیستم اخلاق و محبت پیغمبر‌(ص) در دل مردم است و این چیزی است که در شیعه تعریف شده و در طول تاریخ بعد از غیبت امام دوازدهم ما، صوفیه این را از ما سرقت کرده است؛ یعنی رابطه مولا و عبد رابطه‌ای که طولی است، این ولایت از خدا می‌آید به مولا می‌رسد الان در صوفیه فقط دیده می‌شود  بالأخره آن هم یک مدل است دیگر اسمش را سرقت بگذاریم شاید خیلی اخلاقی نباشد؛ ولی این مال ما بوده یعنی مال امیرالمؤمنین(ع) که پیامبر(ص) می‌فرمایند: علی و شیعته، شیعه یعنی پیروان و محبین، در کلمه تشیع فقط پیروی نیست پیروی و عشق است.

این اولین مشکل قضیه بود که شما بالأخره امام را اینجا گم کردید و در طول تاریخ شما ببینید اگر بلایی بر سر برخی از فرقه‌های یهود آمده است که دین ندارند الان ما یهودی داریم لائیک است دین ندارد یهودی هم داریم که خیلی متدین است اگر بلایی بر سر آن‌ها آمده این بوده است _نمی‌خواهم بحث را آکادمیکش کنم_ در یهود آمدند امامشان را حذف کردند گفتند موسی مُرد شما  با موسی، با روح موسی، با قبر موسی با عشق موسی رابطه نداشته باشید ما یک مشت روحانی داریم اینها هستند تعالیم موسی را می‌گویند وقتی هم مردند نفرات بعدی می‌گویند. اصلاً نیازی به رابطه عبد و مولایی بین شما و موسی نیست. اگر در یهود فرقه‌ای متدینند آ‌ن‌ها هنوز عاشق موسی هستند که متدین هستند. سراغ مسیحیت می‌آییم اگر در مسیحیت ببینیم که فرقه‌ متدینی الان وجود دارد که دین دارند. مثلاً ما در تعالیم مسبح کلی جرم داریم که حد دارد؛ اما خیلی از کشیش‌هایش قبول ندارند. درصدی از مسیحیان هم الان لائیک هستند؛ یعنی در طول زندگیشان هیچ عبادتی انجام نمی‌دهند اگر در مسیحیت فرقه‌ای است که هنوز پای کار مانده است همان‌ها هستند که عشق عیسی در دلشان هست و در اسلام هم همین است و اصلاً این عشق را چهارده‌تایی کردند به امام زمان(عج) برسانند و امام زمان(عج) را امام حاضر گذاشتند که ما دوستش داشته باشیم در حالی که خیلی از تعالیم را ما از سیزده معصوم قبلی یاد گرفته‌ایم امام زمان (عج) برای ما خیلی تعالیم ندارد. این اولین نقص است که این مدل جشن‌ها، جمکران رفتن‌ها، سرود درست کردن‌ها، این سرود‌هایی که بچه‌ها روی این نسل جدید دارند کار می‌کنند عشق امام زمان(عج) است و امروز که توی بزرگسال پای سرود سلام فرمانده اشک می‌ریزی این گمشده ده بیست سالت بوده‌است. کسی برای امام زمان(عج) عاشقانه نمی‌خواند و وقتی که می‌بینی این مدل امام زمان(عج) را ارائه دادن یک دفعه جهانگیر می‌شود مال همین است چون بشر یک گمشده دارد آن هم عشق یک ولی امام زمان(عج) است.

»بهترین ترجمه برای انتظار اضطرار است
دومین نکته از دعای فرج که دوتا دعا داریم یکی دعای سلامتی امام زمان(عج)  «اللهم کل ولیک» و دعای فرج «الهی عظم‌البلا و برح‌الخفا» آن نکته در دهه چهل بود که مرحوم شریعتی ابداع کرد دومین نکته در دهه شصت مرحوم صفایی حائری در تفسیر انتظار یک کلمه دیگر را وضع کرد؛ یعنی این هم ابداع بود، دیگر از آنجا به بعد از سال شصت و سه یا شصت و دو که ایشان گفت از آنجا به بعد دیگر هرکس دارد می‌گوید از ایشان تقلید می‌کند. ایشان هم گفت که وقتی به انتظار می‌رسیم اعتراض کافی نیست انتظار یعنی اضطرار و الان که هزار و چهارصد و یک هستیم من هنوز ندیدم که کسی یک کلمه جای انتظار بگذارد این‌قدر جامع باشد.

 بعد ایشان گفت اضطرار سه مدل است:
۱_ اضطرار عاطفی؛ همین جمله‌ای که الان من قبلش گفتم یعنی واقعاً دلت تنگ شده‌ باشد امامت را ببینی، حسرت بخوری. آخر ابوحمزه ان‌شاالله ماه رمضان زنده باشیم می‌خوانیم «اَللّهُمَّ اِنّا نَشْکوُ اِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنا وَغَیْبَهَ وَلِیِّنا» این مدل شکایت، عاطفی است وگرنه امام که هستند اینکه ما نمی‌بینیمش لمسش نمی‌کنیم در آغوشش نمی‌گیریم را آخر ابوحمزه دارد می‌گوید.
۲_ اضطرار اقتصادی: جهان پر از منابع است مردم منابع را تمام خواهند کرد همین فیلم‌ها و سریال‌های آخرالزمانی این‌ها همش مال انجیل است. در انجیل قسمتی داریم که می‌گوید آخرالزمان آن زمانی است که منابع زمین دیگر با عقل بشریت کشف نمی‌شود نیاز به منجی است بیاید منابع را نشان بدهد. این قسمت انجیل دقیقاً با روایات ما منطبق است که یکی از کار‌هایی که امام زمان(عج) وقتی تشریف می‌آورند می‌کند منابع است. اضطرار اقتصادی! طرح‌های اقتصادی را می‌آورند جواب نمی‌دهد نسل بشریت رو به خطر می‌رود مشکلات پیش می‌آید مریضی‌ها پیش می‌آید اصلاً هم ما پیش‌بینی نمی‌کنیم الان این نیست؛ ولی خدایی خیلی از غیبت امام زمان‌(عج) گذشته است چهارده پانزده قرن خیلی است. منابع رو به اتمام است.
۳_ اضطرار سیاسی حکومتی: آقای صفائی سال شصت و دو گفتند که انواع و اقسام حکومت‌ها می‌آیند تست می‌کنند. حکومت‌های مدعی، مارکس می‌آید می‌گوید من جامعه بی‌طبقه ایجاد می‌کنم می‌آید بی‌طبقه ایجاد کند طبقات وحشتناک می‌شود به قول امام در موزه تاریخ می‌رود. بعدی می‌آید من جامعه بی‌طبقه توحیدی ایجاد می‌کنم من مسلمانم بی‌طبقه ایجاد می‌‌کنم. آن هم در موزه تاریخ می‌رود. بعدی می‌آید، بعدی می‌آید، انواع و اقسام حکمرانان می‌آیند «حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ»  تا حتی پیغمبران هم ناامید می‌شوند «وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا» می‌فرمایند هرچه روش بلدند دروغ است جواب نمی‌دهد «جَاءَهُمْ نَصْرُنَا» علامه طباطبائی می‌گوید هر جای قرآن نصر شنیدید مقصود امام زمان(عج) است. «حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا»

 اضطرار سیاسی هم این است؛ انواع و اقسام مدل‌های حکومت لذا مثلاً در فرمایشات چند سال پیش رهبری بود که می‌گفتند ما فقط داریم سعی می‌کنیم اصلاً نمی‌توانیم به آن درجه برسیم. حالا ایشان گفته‌اند، امام گفته است؛ ولی خیلی‌ها هنوز مدعی هستند! نه آقا اگر دست ما باشد حل است! خب دیدیم! مدعی‌هایی که دوسال پیش گفتند دست ما باشد حل است الان همه گاراژند. باید دست خدا باشد. انواع و اقسام تست‌ها می‌آید جواب نمی‌دهد اضطرار سیاسی؛ در حکمرانی گیر می‌کنند نمی‌توانند مردم را راضی کنند. یه ایران نگاه نکن الان به جهان نگاه کن  و «وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ»  یه جهان نگاه کن! سیستم‌های حکمرانی جهانی، امام زمان(عج) امام من و تو بچه شیعه مسلمان ایرانی که فقط نیست امام زمان است، زمان، نه زمین؛ یعنی همزمان موجودات کل زمان را ایشان امامت، لیدری و رهبری خواهد کرد. تست‌های مختلف در جاهایی که اصلاً ما خبر نداریم در کُراتی که اصلاً خبر نداریم، بعد می‌گوید جن و انس، الان ما اصلاً نمی‌دانیم در جنی‌ها چه خبر است شاید آن‌ها هم داستانی برای خودشان دارند حتماً ده‌بار انقلاب کرده‌اند کودتا کرده‌اند گرفتند بردند خوردند آن‌ها هم به نتیجه نمی‌رسند. تمام موجودات جهان، سیستم‌های حکومتی که فکر می‌کنند می‌توانند بچرخانند و مردم را به رضایت برسانند تست می‌کنند جواب نمی‌دهد.«حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا»

آقای حائری می‌گفت این اضطرار سیاسی از آن دوتا قبلی خیلی مهم‌تر است و من هم فکر می‌کنم حرف درستی است. مدعی‌ها بیایند امتحانشان را پس بدهند بعد فردا نیایند بگویند که اگر آقا هم نیامده بود ما خودمان بلد بودیم! آقا اگر بلد بودی بیا برو؟! ما می‌توانیم با حکومت عادلانه، با سیستم اسلامی، با نظارت و با شفافیت درصد رضایت مردم را بالا ببریم؛ ولی آن‌ که می‌تواند مردم را راضی کند که می‌گوید _ خیلی عجییب است این جمله علامه مجلسی روایتی که  در مهدی موعود (۲۲۳)  می‌آورد _ که می‌گوید بازرسان حکومت امام زمان(عج) همه جا را می‌گردند یک نفر شکایت نمی‌کند! بعد این یک نفر همه مسلمان هم نیستند دین‌های دیگر هستند که ایمان نیاوردند مال کشور‌ها و قبایل دیگر هستند و … یک نفر شکایت نمی‌کند! اصلاً عجیب است! آن سیستم! آن سیستمی که اگر اجازه داده بودند امیرالمؤمنین(ع) ادامه می‌داد جهان را به همین‌جا می‌رساند. نشد قابلیت نبود ما قابل نبودیم همین‌جور عقب افتاد. این هم اضطرار سیاسی. بنابراین من به نظرم می‌رسد بهترین ترجمه برای انتظار اضطرار است. «أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَكْشِفُ السُّوءَ»

 من در تجربه‌های معنوی شخصی خودمان بهتان می‌گویم هرجا ما روی عنایت متمرکز نشدیم؛ یعنی گفتیم بالأخره یک چیزی یک جایی ممکن است یک گوشه چشمی به یک چیز داشتیم کارمان پیش نرفته است. تجربه معنوی همه ما است یک نفر نیست که بگوید نداشته‌ام. و هرجا مضطر شدیم، مضطرِ مضطر؛ یعنی گفتیم فقط من هستم امام‌صادق‌(ع) می‌فرماید مضطر یعنی کسی که در آب افتاده شنا هم بلد نیست می‌خواهد خفه بشود بعد هی دست و پا می‌زند بالا بیاید نمی‌شود از آن زیر آب نگاه می‌کند ببیند کسی دستی  کمکش می‌آید نمی‌شود فکر می‌کند که پاهایش را به جایی برساند نمی‌شود همه راه‌ها [را امتحان می‌کند] نفس آخر به اینجا می‌رسد می‌گوید آنجا یک لحظه چشمهایش را می‌بندد، مضطر می‌شود. من یاد یک فیلم سینمایی افتادم فکر کنم مال همین ۲۰۱۰ است که یک کسی به خدا اعتقاد نداشت به هیچ چیزی اعتقاد نداشت آخرین قسمت فیلم در آب افتاد و این هم از تعالیم انجیل بود که این روایت مال امام‌صادق(ع) است. در آخرین لحظه دیگر همه امیدهایش که برطرف شد فقط توانست انگشتش را از زیر آب به سمت آسمان و خدا بیاورد دست خدا از بالا آمد، دستش را گرفت. مضطر! من شاید دفعه دوم این فیلم سینمایی را فقط به خاطر سکانس آخرش نگاه کردم این ببینید به همه در زد نشد. اضطرار اصل این داستان است.