توبه و پشیمانی - کربلای معلی، شهریور 94

بر اساس آیه ای که قرائت شد؛ ” فَمَنْ یَعْمَل مِثْقالَ ذرةٍ خیراً یَرَه و مَنْ یَعْمَل مِثْقالَ ذَرةٍ شراً یَرَه”. در روز حساب و کتاب و روز قیامت، مثقالی و ذره ای حساب می کنند. آیا این، با اینکه می گویند خداوند کوه را به کاهی می بخشد و وقتی دریای رحمت خدا به حرکت در می آید گناهان را با خودش می برد، منافات دارد؟ نه منافاتی ندارد.

آیاتی که راجع به رحمت است سر جای خودش است و الزاما به این معنا نیست که عذاب روحی را هم می شورد. این را داریم که “انّ الانسانَ لَفی خُسرٍ”، احساس خسر انسان را خیلی اذیت می کند. اگر فرضاً کوهی از عبادات و چند مثقال گناه داشته باشیم، طبیعتاً شما بخشیده شده ای، اما در روز قیامت بابت همین چند مثقال، عذاب حسرت را خواهی داشت.

این مقدمه را به این جهت عرض کردم که در این قسمت از جامعه برای کسی، راجع به رحمت خدا سوء تفاهم ایجاد نشود. مومنین و مومنات بعید است که به نقطه ی عذاب برسند، برای اینکه عبادت زیاد دارند. آیه قرآن می گوید: عبادات، گناهان و سیئات را پاک می کند، یکی بالاتر قرار می گیرد یکی پایین تر، اما به نقطه ی حسرت رسیدن آن ها اصلاً بعید نیست.

– “یا ولیَ الله انّ بَیْنی و بَیْنَ اللهِ عَزّ و جَلّ ذُنوباً لا یأتی عَلَیْها الا رضاکُم”.
بین من و خدا، گناهانی است که اگر قرار است بخشیده شوند، شما باید ببخشید. ما شیعیان شما هستیم و خدا شما را واسطه ی این بخشش قرار داده است. یکی از اعمال خیلی جدی کربلا، توبه است. توبه ای که زیاد از او شنیده اید، اما امروز امام حسین(ع) نگاه می کند و با آغوش جان، بهتر می شنویم.

توبه به معنای استغفار است و اولین نکته ی استغفار پشیمانی است. یعنی اگر فرض کنیم گناهی مرتکب شده ای و استغفار می کنی و دیگر هم مرتکب نمی شوی، بابت اینکه دیگر مرتکب نمی شوی خداوند به شما حسنه می دهد، اما بابت اینکه از آن گناه پشیمان نشده ای، گناه سر جایش باقی می ماند.

»»» پشیمانی دو قسمت است:
1- پشیمانی عقلی.
برخی عقلاً به این نتیجه می رسند که باید پشیمان بشوند.

2- پشیمانی نقلی.
چون خدا گفته پشیمان شوید، می گوییم چشم و پشیمان می شویم.
ارزش عقلی بیشتر است، اما پشیمانی نقلی هم باعث محو گناهان می شود.

اگر این گناه در پرونده ما بماند، روز قیامت بازخواست نمی شود، اما مانند یک ویروس در روح شما، توفیقات بعدی شما را یکی یکی ویروسی و آلوده می کند. دوباره به همان نقطه ی خسر و ضرر می رسیم.

استادمان حضرت آیت الله فاطمی نیا می فرمود یکی از اصحاب مسجد که هفتاد سالش بود و در بیست سالگی توبه کرده بود، یکبار به من گفت، یاد جوانی هایم به خیر. الان چند سال است که گناهانش را مرتکب نشده، اما یادش به خیر یعنی پشیمان نشده و این باعث می شود توفیقات بعدی انسان سلب شود.

اینجا جای خیلی خوبی است، جزء برنامه های امشب هر کدام از شما توبه باشد. توبه ای که پیامبر(ص) می فرمودند: من هر نشست و برخاستی هفتاد بار توبه می کنم. برخی از ما زیادی خیالمان راحت است!

اثراتی که در وجود ما خواهد داشت را در نظر بگیرید. وقتی انسان به نقطه ی پشیمانی می رسد و پاک می شود، احساس تعالی روح می کند، گویا وزنه ای را از روی گردنش برداشته اند. احساس سبکی می کند، لذا فرموده اند توبه احساس سبکبالی می آورد.

امیرالمومنین(ع) فرموده اند مقدمه توبه تفکر است. یعنی شخص بنشیند و فکر کند، از لحظه بلوغ تا الان چه گناهانی انجام داده. وقتی من خطای زندگی خودم را نبینم، امام هم احساس می کند من متوجه این خطا نیستم. همینطور که در حرم نشسته ای، توجهی به ضریح کن و به ذهنت بیاید، دیدنش باعث شُسته شدن است.

نقطه کفایت توبه، این است که به اینجا برسی که این، اشتباه بود. به قول آقا امام سجاد(ع) “الْبَسَتْنی الخَطایا ثَوبَ مَذَلّتی” جای دیگر می فرمایند “لباس مَسْکَنَتی”، این ها باعث حسرت و ذلت من شده است!

در روایت داریم آن که نزد خودش عزیز نیست، نزد خدا هم عزیز نمی شود. در حقیقت نا عزیز کسی است که احساس کند خورده شیشه های وجودش، او را اذیت می کند و به قول حدیث قدسی کسی که نمی تواند با خودش کنار بیاید، چه توقعی دارد که ملائکه ما با او کنار بیایند.

اولین قدم تفکر است، مثل بالا آوردن سم. وقتی شما مرضی داری که هر چه دارو به داخل بدن می فرستند و مریضی درمان نمی شود، دستور طب سنتی قی کردن است یعنی این سم باید بالا بیاید. وقتی مشکل روحی در وجودت داری که هر چه دعا می خوانی، توسل یا هر کاری می کنی، احساس می کنی نمی تواند مشکلت را پاک کند، دستور قی کردن یعنی بالا آوردن است. بالا آوردن یعنی آن ها را رو کنی، به آقا ابا عبد الله(ع)نشان دهی تا با نگاه تسخیری آقا، وجود شما مسخر شود.

در تاریخ زیاد داریم که آقا ابا عبد الله(ع) نسبت به گنهکارانِ معترف، نظر لطف داشته و خیلی هم داشته ایم که اهل بیت(ع) نسبت به برخی از عابدان، متکبرانه برخورد می کردند، چون عباداتش باعث شده خباثات وجودش، برایش نمایان نباشد. در مقابل گنهکارِ معترف آغوش رحمت باز می کردند، در برابر عابدِ طلبکار آغوش را می بستند.

طلبکاری نقطه ی دعوا و بحث، بین ما و خدا و اهل بیت(ع) است! لذا “فَقَدْ جَعَلْتُ الاقرارَ بالذّنبِ الیکَ وَسیلَتی”، وسیله چیست؟ بدهکاری، یعنی ما بدهکاریم. در دستورات اخلاقی داریم هر چند سال است که بالغ شده ای، تمام گناهانت را روی کاغذ یادداشت کن و در مقابل چشمانت قرار بده، وقتی می خواهی نماز توبه بخوانی، قبلش این ها را مرور کن. از اعمال امشب همین باشد، بیست دقیقه، نیم ساعت در حرم بنشینید و فکر کنید.

ممکن است کسی پاک تر باشد، با ده دقیقه تمامش کند و کسی هم مثل من یک ساعت وقت بگذارد. همین که به صفحه ی ذهنت بیاید، به نگاه قشنگ ابا عبد الله(ع)، پاک می شود.

+ نکته آخر در بحث پشیمانی و توبه:
یکی از توطئه های شیطان این است که اگر گناه دوباره اتفاق افتاد، کل گذشته شما را دوباره زنده می کند، اما اگر واقعا توبه کرده باشی، فقط برای همان یک گناه نیاز به توبه است. گرچه که ان شاء الله اتفاقی نمی افتد و اگر این ها بخواهند اتفاقی نمی افتد، “و قبره فی قلوب من والاه”…